เพลงสรรเสริญพระบารมี มีเค้าโครงว่า ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มีเพลงที่มีลักษณะคล้ายเพลงสรรเสริญพระบารมีอยู่ก่อนแล้ว ใช้บรรเลงในเวลาพระมหากษัตริย์เสด็จลงท้องพระโรงและเสด็จขึ้น
บทร้องเพลงสรรเสริญพระบารมีที่ใช้ในปัจจุบัน เป็นบทพระนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์แก้ไขเมื่อ พ.ศ. 2456
ข้าวรพุทธเจ้า หมายถึง ข้าพเจ้าทั้งหลาย ซึ่งเป็นข้าของพระองค์ผู้ประดุจดังพระพุทธเจ้า ผู้ตรัสรู้และโปรดมวลมนุษย์
เอามโนและศิระกราน หมายถึง ขอเอาดวงใจและศีรษะก้มน้อมกราบ
นบพระภูมิบาล บุญดิเรก หมายถึง ขอนบไหว้พระผู้ปกครองแผ่นดิน ผู้มีบุญญาธิการอันใหญ่หลวง
เอกบรมจักริน หมายถึง ทรงเป็นวงศ์แห่งพระจักรีอันประเสริฐ
พระสยามินทร์ หมายถึงเป็นผู้เป็นใหญ่แห่งสยาม
พระยศยิ่งยง หมายถึง เกียตริยศของพระองค์นั้นยิ่งใหญ่และยืนนาน
เย็นศิระเพราะพระบริบาล หมายถึง พวกเราจึงร่มเย็นด้วยการปกครองของพระองค์
ผลพระคุณ ธ รักษา ปวงประชาเป็นสุขศานต์ หมายถึง พระคุณของพระองค์มีผลรักษาปวงประชาให้เป็นสุข
ขอบันดาล ธ ประสงค์ใด หมายถึง ขอพระคุณนั้น บันดาลให้สิ่งที่พระองค์ประสงค์สำเร็จตามความปรารถนา
จงสฤษฎ์ดัง หวังวรหฤทัย หมายถึง ขอให้ได้ดังใจหวัง
ดุจถวายชัย ชโย หมายถึง ดังที่ได้น้อมเกล้าฯ ถวายพระพรชัย