พิพิธภัณฑ์บ้านดำ หรือที่นิยมเรียกสั้นๆว่า “บ้านดำ” ตั้งอยู่ที่ ต.นางแล อ.เมือง จ.เชียงราย ก่อตั้งโดยอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี(ผู้ล่วงลับ) หนึ่งในศิลปินนามอุโฆษของเชียงราย และเป็นศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์จิตกรรม ปี 2544 ภายในอาคารแต่ละหลัง ยังมีการจัดแสดงผลงานศิลปะที่น่าชื่นชม และแสดงให้เห็นถึงตัวตนของ อ.ถวัลย์ ไว้อย่างชัดเจน อาทิ ศิลปะจากเขาสัตว์ หัวควาย เขาควาย กระดูกสัตว์ หนังงู หนังเสือ งานไม้แกะสลักอันงดงาม งานปูนปั้นอันวิจิตร บรรยากาศร่มเย็นสบาย โดยในบริเวณบ้านประกอบไปด้วยบ้านทั้งหมด 36 หลัง ที่มีลักษณะ แตกต่างกันไป อ.ถวัลย์ ได้ทุ่มเทแรงกายแรงใจ สร้างพิพิธภัณฑ์ศิลปะพื้นบ้านขนาดใหญ่นี้ขึ้นมา เพื่อเป็นสถานที่จัดแสดงผลงานศิลปะอันทรงคุณค่าและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีพื้นที่กว้างใหญ่ของบ้านดำ
